Trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần len lỏi vào mọi khía cạnh của đời sống hiện đại, và âm nhạc không phải là ngoại lệ. Với sự phát triển vượt bậc của công nghệ, việc phân biệt nhạc được tạo ra bởi AI với tác phẩm của con người ngày càng trở nên khó khăn. Tuy nhiên, nếu bạn là một người yêu công nghệ và âm nhạc, muốn ủng hộ những giá trị sáng tạo đích thực và tránh xa các sản phẩm âm nhạc nhân tạo trên các dịch vụ stream yêu thích, bài viết này sẽ cung cấp cẩm nang chi tiết giúp bạn nhận diện và kiểm soát trải nghiệm nghe nhạc của mình, đảm bảo mỗi giai điệu bạn thưởng thức đều mang đậm dấu ấn cảm xúc và tài năng của con người.
I. Cách Nhận Diện Một Bài Hát Được Tạo Bởi Trí Tuệ Nhân Tạo (AI)
Nhạc được tạo bởi AI ngày càng trở nên tinh vi, khiến việc phân biệt với âm nhạc đích thực trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, bằng cách lắng nghe cẩn thận và thực hành một chút, hầu hết các bản nhạc AI vẫn tiết lộ những manh mối tinh tế về nguồn gốc nhân tạo của chúng.
1. Lời Bài Hát và Tiêu Đề Có Quá Chung Chung Hoặc Lặp Lại?
Yếu tố con người thường là chỉ số rõ ràng nhất khi xác định âm nhạc do AI tạo ra. Mặc dù nhiều bản nhạc hiện đại tích hợp công nghệ âm nhạc theo cách này hay cách khác, như một đoạn trống được lượng tử hóa hoặc một đường bass tổng hợp, lời bài hát do AI tạo ra thường thiếu chiều sâu và sắc thái cảm xúc – những yếu tố cốt lõi để tạo ra âm nhạc thuyết phục và dễ đồng cảm.
Lời bài hát AI thường chung chung, tuân theo các mô típ quen thuộc mà không đi sâu vào ý nghĩa hoặc kể chuyện. Bạn nên tìm kiếm các tiêu đề bài hát có vẻ quen thuộc, lời lẽ mơ hồ, sáo rỗng và các đoạn vocal lặp lại bất thường. Mặc dù lời bài hát thường mơ hồ về bản chất, nhưng những bản được viết bởi con người thường dựa vào phép ẩn dụ, ý nghĩa kép và kinh nghiệm cá nhân, điều mà AI không thể tái tạo một cách chân thực.
2. Giọng Hát Thiếu Cảm Xúc và Sự Tinh Tế?
Phải thừa nhận rằng khả năng bắt chước và thậm chí cải thiện giọng hát con người của AI rất ấn tượng. Cá nhân tôi cũng từng thử sử dụng AI để cải thiện giọng hát của mình và đạt được kết quả khá khả quan. Tuy nhiên, các màn trình diễn vocal của con người thường bắt nguồn từ trải nghiệm hoặc ý nghĩa mang chiều sâu cảm xúc đáng kể. Do đó, chìa khóa để nhận diện giọng hát AI không nằm ở việc phát hiện sự hoàn hảo mà là tìm kiếm những khiếm khuyết nhỏ tự nhiên.
AI gặp khó khăn trong việc tái tạo những sắc thái đi kèm với một màn trình diễn vocal, bao gồm sự thay đổi trong ngữ điệu, những khiếm khuyết ngẫu nhiên, cách kiểm soát hơi thở hoặc các âm xuýt (sibilant sounds) tự nhiên trong bản mix. Nếu một bài hát có vẻ quá hoàn hảo về cao độ và độ rõ nét, với một màn trình diễn không tì vết, hoặc thiếu sự đa dạng về âm sắc và cách ngắt câu từ đoạn này sang đoạn khác, rất có thể nó được tạo ra bởi AI.
3. Kiểm Tra Thông Tin Nền Tảng và Mạng Xã Hội Của Nghệ Sĩ
Ảnh chụp màn hình trang Instagram chính thức của nghệ sĩ nhạc rock Lenny Kravitz, minh họa sự hiện diện mạng xã hội của nghệ sĩ thật.
Ảnh chụp màn hình trang Instagram của bộ đôi hip-hop Rizzle Kicks, thể hiện cách nghệ sĩ thực tương tác trên mạng xã hội.
Ảnh chụp màn hình trang Instagram của ban nhạc rock Muse, minh họa hoạt động trực tuyến và tương tác người hâm mộ của nghệ sĩ có thật.
Ảnh chụp màn hình trang Instagram của nhóm nhạc AI The Velvet Sundown, nổi bật sự thiếu tương tác và thông tin cá nhân đặc trưng của nghệ sĩ ảo.
Mạng xã hội luôn song hành với các hoạt động sáng tạo, và hầu hết mọi nghệ sĩ có lượng người theo dõi đáng kể đều sử dụng nó để kết nối với cộng đồng người hâm mộ. Nếu một nghệ sĩ có sự hiện diện trực tuyến tối thiểu, không tương tác với người hâm mộ và không cung cấp thông tin rõ ràng về nguồn gốc hay những ảnh hưởng của họ, đây là một dấu hiệu cảnh báo lớn.
Các nghệ sĩ do AI tạo ra thường có phần tiểu sử (bio) chung chung, chỉ xoay quanh các bản phát hành âm nhạc và rất ít thông tin khác. Nếu bạn kiểm tra các yếu tố như trang web cá nhân, phỏng vấn trên YouTube, lịch biểu diễn trực tiếp, sự hợp tác với các nhạc sĩ khác hoặc trang Wikipedia và không tìm thấy gì, nghệ sĩ đó rất có thể là AI. Điều này đã quá rõ ràng với hiện tượng AI lan truyền trên Spotify mang tên The Velvet Sundown, đã thu hút 500.000 người nghe hàng tháng trước khi được tiết lộ là một dự án hoàn toàn do AI tạo ra.
4. Lắng Nghe Các Mẫu Sắp Xếp Nhạc Cụ Bất Thường
Ngay cả khi bạn không tự sáng tác nhạc, bạn có thể đã quen thuộc một cách tự nhiên với các công thức và cấu trúc tạo nên một bài hát. Bạn không cần phải là một thiên tài âm nhạc để nhận ra nếu một điều gì đó “không ổn.”
Nếu bạn nghe thấy một sự chuyển tiếp kỳ lạ, một chuỗi hợp âm không được giải quyết một cách hợp lý, hoặc sự không nhất quán trong các mẫu nhịp điệu, đó có thể là dấu hiệu AI đang gặp khó khăn trong việc tạo ra một bức tranh âm nhạc liền mạch. Con người, mặt khác, rất giỏi trong việc tạo ra sự căng thẳng và giải tỏa trong âm nhạc, đồng thời tìm cách kết nối liền mạch các phần tạo nên một bài hát. Nếu một bài hát không gợi lên bất kỳ cảm xúc nào hoặc thiếu động lực, nó có thể báo hiệu rằng âm nhạc được tạo ra bằng máy móc.
5. Kiểm Tra Tín Dụng Sáng Tác và Người Đóng Góp
Kể từ khi các phương tiện nghe nhạc vật lý suy giảm, hiếm khi chúng ta nghĩ về những người đứng sau các bản nhạc mà chúng ta đang nghe. Tuy nhiên, đây lại là một yếu tố nhận diện quan trọng liệu một bài hát có phải do AI tạo ra hay không. Hãy kiểm tra phần tín dụng trên dịch vụ stream nhạc của bạn để tìm các bút danh, biệt danh hoặc tên công ty không phản ánh danh tính thực của nghệ sĩ, vì những yếu tố này thường đi kèm với các bản nhạc AI.
Ngược lại, nếu một bài hát được tạo ra bởi con người, bạn thường có thể tìm thấy một danh sách đầy đủ những người tham gia vào quá trình sáng tạo nó, bao gồm các nhà sản xuất, kỹ sư âm thanh, nhạc sĩ sáng tác, người hòa âm phối khí và các nhạc sĩ khách mời. Một tìm kiếm nhanh trên cơ sở dữ liệu ngành âm nhạc như AllMusic hoặc Discogs sẽ giúp bạn gạt bỏ nghi ngờ nếu bạn vẫn không chắc liệu một bài hát có phải là AI hay không.
II. Chủ Động Kiểm Soát Danh Sách Phát Nhạc Của Bạn
Nếu bạn không muốn ủng hộ âm nhạc do AI tạo ra, có những biện pháp bạn có thể thực hiện để hỗ trợ các nghệ sĩ thực và duy trì sự sáng tạo đích thực trong ngành công nghiệp âm nhạc.
1. Tự Mình Sáng Tạo Các Playlist Cá Nhân
Tôi rất thích sự tiện lợi của các playlist được Spotify tuyển chọn và việc chúng giúp tôi khám phá nhiều nhạc mới. Tuy nhiên, tốt nhất là bạn nên tránh những playlist được tạo bởi thuật toán hoặc tự động sinh ra nếu bạn không muốn nghe các bản nhạc do AI tạo ra. Tự tay tuyển chọn playlist giúp bạn kiểm soát hoàn toàn nội dung và đảm bảo nguồn gốc âm nhạc.
2. Ưu Tiên Các Nền Tảng Đề Cao Tính Minh Bạch
Ảnh banner trang web Bandcamp, nền tảng âm nhạc độc lập chú trọng tính minh bạch và hỗ trợ nghệ sĩ.
Một số nền tảng, như Bandcamp và SoundCloud, ưu tiên cung cấp thông tin nghệ sĩ chi tiết và hỗ trợ âm nhạc độc lập. Tôi thấy Bandcamp là một nguồn tài nguyên tuyệt vời để tìm nhạc mới theo thể loại, và cho đến nay, nó vẫn không bị nội dung do AI tạo ra làm phiền. Deezer là một trong những nền tảng stream nhạc đầu tiên chủ động gắn nhãn nhạc AI, giúp bạn dễ dàng nhận diện và tránh nó nếu muốn.
3. Theo Dõi và Kết Nối Với Các Nhạc Sĩ Thật
Luôn có một câu chuyện lớn hơn đằng sau âm nhạc. Bằng cách tương tác với chính các nghệ sĩ, thông qua mạng xã hội, các buổi biểu diễn trực tiếp hoặc phỏng vấn, bạn sẽ có được sự hiểu biết sâu sắc hơn về những ảnh hưởng và hành trình sáng tạo mà họ đang trải qua. Điều này giúp bạn cảm nhận được giá trị nhân văn mà nhạc AI không thể mang lại.
4. Quan Tâm Đến Các Quy Định Pháp Lý và Chuẩn Mực Đạo Đức
Với tư cách là một người hâm mộ âm nhạc, tôi cố gắng cập nhật thông tin về các quy định của ngành liên quan đến âm nhạc AI. Việc thể hiện sự ủng hộ đối với tính minh bạch trong thông tin sáng tác và việc dán nhãn chính xác các bản nhạc do thuật toán tạo ra giúp đảm bảo rằng mọi người được quyền lựa chọn có muốn nghe nhạc do AI tạo ra hay không.
III. Nhận Thức Rõ Hậu Quả Tiêu Cực Của Nhạc AI
Âm nhạc không ngừng phát triển, và với tư cách là một nhạc sĩ, tôi đã chứng kiến quá trình chuyển đổi từ việc thu âm trên băng DAT trong phòng thu, đến thu âm kỹ thuật số tại nhà, và giờ là sự đổi mới của việc tạo nhạc bằng AI. Một điều chắc chắn là: âm nhạc do AI tạo ra sẽ tồn tại, điều này làm dấy lên những lo ngại về tương lai của ngành công nghiệp âm nhạc và bối cảnh âm nhạc rộng lớn hơn.
1. Tác Động Đến Ngành Công Nghiệp Âm Nhạc và Nghệ Sĩ
Chúng ta nên nhận thức rằng, mặc dù AI có thể tạo ra những kết quả nghe ổn, nó đang ngày càng len lỏi vào các playlist được tuyển chọn, truyền thông và các bản phát hành thương mại như một cách tiện lợi để tạo ra âm thanh mà không phải trả tiền bản quyền cho nghệ sĩ. Tuy nhiên, sự tiện lợi luôn đi kèm với cái giá, và trong trường hợp này, nó có nghĩa là các nhạc sĩ mất đi thu nhập và cơ hội tiếp xúc, khi máy móc thay thế vị trí của họ.
Hậu quả là, tương lai của âm nhạc chất lượng cao đang bị đe dọa. Điều từng là một trải nghiệm độc đáo của con người giờ đây đã bị thay thế bằng một sự bắt chước rẻ tiền, mặc dù ấn tượng, nhưng lại thiếu đi tất cả những gì làm cho âm nhạc trở nên đặc biệt, không chỉ ở cấp độ cảm xúc. Sự sáng tạo của chúng ta đang bị lọc qua một lăng kính tổng hợp, và chúng ta có nguy cơ làm ngập thị trường với những thứ rác rưởi theo công thức và vô vị.
AI chắc chắn có khả năng đáng kinh ngạc, nhưng với vai trò là một chuyên gia công nghệ và người yêu âm nhạc, tôi tin rằng nó chỉ nên được sử dụng theo những cách sáng tạo giới hạn trong âm nhạc, tương tự như cách chúng ta dùng autotune để cải thiện một giọng hát. Bằng cách nhận ra các dấu hiệu của AI trong âm nhạc và cập nhật thông tin về các ứng dụng rộng hơn của AI trong ngành, bạn vẫn có quyền lựa chọn điều mình muốn nghe, ủng hộ các nghệ sĩ thực và giúp đảm bảo rằng sự sáng tạo của con người không bị pha loãng cho các thế hệ tương lai. Hãy chia sẻ ý kiến của bạn về tầm ảnh hưởng của công nghệ AI đối với âm nhạc và cách bạn chủ động lựa chọn những trải nghiệm âm nhạc đích thực!
