Bạn có bao giờ cảm thấy như ai đó đang theo dõi mình qua chiếc laptop không? Nếu thiết bị của bạn đang hoạt động một cách kỳ lạ, đó có thể không phải là sự hoang tưởng. Tin tốt là có những cách đơn giản để phát hiện phần mềm giám sát ẩn và giành lại quyền kiểm soát quyền riêng tư của mình. Bài viết này của thuthuatdidong.net sẽ hướng dẫn bạn từng bước cách kiểm tra laptop bị theo dõi, giúp bạn nhận biết các dấu hiệu bất thường và loại bỏ các mối đe dọa tiềm ẩn.
1. Phát Hiện Hành Vi Bất Thường Của Laptop
Một trong những dấu hiệu đầu tiên cho thấy ai đó có thể đã cài đặt phần mềm giám sát trên laptop của bạn là sự thay đổi đáng kể trong cách thiết bị hoạt động. Các công cụ giám sát thường chạy ngầm, âm thầm thu thập dữ liệu hoặc ghi lại hoạt động của bạn, điều này có thể gây căng thẳng cho hệ thống và dẫn đến các hành vi bất thường.
Nếu chiếc laptop của bạn trở nên ì ạch, mất nhiều thời gian hơn để khởi động, pin nhanh hết hơn bình thường, hoặc quạt tản nhiệt kêu to bất thường ngay cả khi bạn không chạy các ứng dụng nặng, đó có thể là một dấu hiệu đáng ngờ. Hãy chú ý đến các cửa sổ pop-up lạ, đặc biệt là khi bạn không duyệt web, hoặc sự gia tăng bất thường của quảng cáo pop-up trên các trang web yêu thích của bạn. Ngoài ra, hãy để ý các lỗi hệ thống thường xuyên mà bạn không rõ nguyên nhân hoặc các lần khởi động lại không mong muốn. Nếu bạn thường xuyên sử dụng điểm phát sóng di động để kết nối laptop với internet, sự tăng đột biến về mức sử dụng dữ liệu di động cũng có thể là một tín hiệu đáng báo động. Phần mềm giám sát có thể gây ra tất cả những vấn đề này. Tóm lại, hãy tin vào trực giác của bạn. Nếu laptop của bạn cảm thấy “không ổn”, khả năng cao là có vấn đề.
2. Quét Hệ Thống Để Tìm Phần Mềm Độc Hại
Một đặc điểm của phần mềm độc hại hiện đại là chúng tinh vi hơn nhiều so với các phiên bản cũ, khiến việc phát hiện trở nên khó khăn hơn theo những cách thông thường, như xuất hiện các pop-up ngẫu nhiên. May mắn thay, nhiều công cụ giám sát, đặc biệt là keylogger và phần mềm gián điệp (spyware), được các chương trình diệt virus uy tín phân loại là phần mềm độc hại.
Sử dụng các chương trình này, bạn có thể thực hiện quét toàn bộ hệ thống để giúp phát hiện và loại bỏ các mối đe dọa trước khi chúng gây thêm thiệt hại. Các công cụ bảo mật tích hợp sẵn như Windows Defender của Microsoft và XProtect của Apple có thể không được đánh giá cao, nhưng chúng tôi khuyên bạn nên sử dụng chúng làm tuyến phòng thủ đầu tiên. Đảm bảo rằng các định nghĩa virus của bạn được cập nhật, sau đó thực hiện quét toàn bộ hệ thống thay vì quét nhanh, vì phần mềm giám sát có thể ẩn sâu trong các tệp hệ thống.
Nếu bạn không hài lòng với kết quả quét, hãy cân nhắc sử dụng một giải pháp diệt virus hoặc chống malware của bên thứ ba đáng tin cậy như Malwarebytes hoặc Bitdefender. Các công cụ này thường phát hiện các mối đe dọa mà các chương trình mặc định có thể bỏ qua. Một số thậm chí còn cung cấp các tính năng cụ thể để nhận dạng keylogger, rootkit và các công cụ truy cập từ xa.
Người dùng đang quét laptop tìm phần mềm gián điệp với các biểu tượng cảnh báo bảo mật
3. Kiểm Tra Tiện Ích Mở Rộng Trình Duyệt
Các tiện ích mở rộng trình duyệt có thể hữu ích, nhưng chúng cũng có thể trở thành công cụ để theo dõi hoạt động của bạn. Các tiện ích mở rộng độc hại hoặc giả mạo có thể theo dõi thói quen duyệt web, hiển thị quảng cáo, ghi lại thao tác bàn phím hoặc thậm chí chuyển hướng bạn đến các trang web giả mạo để đánh cắp thông tin. Đó là lý do tại sao việc rà soát các tiện ích mở rộng trình duyệt là rất quan trọng khi kiểm tra phần mềm giám sát.
Hãy xem kỹ danh sách và tìm bất kỳ thứ gì bạn không nhận ra hoặc không nhớ đã cài đặt. Đặc biệt chú ý đến các tiện ích mở rộng tự nhận là cung cấp chức năng tiện ích như tăng cường bảo mật – những thứ này đôi khi được sử dụng làm vỏ bọc cho phần mềm gián điệp. Để giữ an toàn, hãy chỉ cài đặt các tiện ích mở rộng được đánh giá tốt và đáng tin cậy từ các nhà phát triển uy tín.
4. Kiểm Tra Quyền Truy Cập Webcam và Microphone
Một trong những cách đáng lo ngại nhất mà ai đó có thể theo dõi bạn là bằng cách truy cập bí mật vào webcam hoặc microphone của laptop. Vì lý do này, bạn nên thường xuyên kiểm tra ứng dụng nào có quyền truy cập vào webcam và microphone của mình.
Trên Windows 11, nhấp vào biểu tượng Windows, đi tới Settings (Cài đặt) > Privacy & Security (Quyền riêng tư & Bảo mật), sau đó cuộn xuống App permissions (Quyền của ứng dụng). Từ danh sách, chọn Camera (Máy ảnh) hoặc Microphone (Micrô) và cuộn xuống trang để xem ứng dụng nào có quyền đối với cảm biến đã chọn.
Trên macOS, điều hướng đến System Settings (Cài đặt hệ thống) > Privacy & Security (Quyền riêng tư & Bảo mật), sau đó chọn Camera (Máy ảnh) hoặc Microphone (Micrô) từ danh sách.
Khi ở trên các trang tương ứng, hãy tìm bất kỳ ứng dụng nào bạn không nhận ra hoặc không cố ý cấp quyền truy cập. Nếu không chắc chắn, hãy tắt ứng dụng đó và xem có vấn đề gì xảy ra không. Một cách khác để biết bạn đang bị theo dõi là khi đèn webcam bật ngẫu nhiên mà không có thao tác nào từ bạn. Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng đúng vì một số phần mềm giám sát tinh vi có thể tắt đèn báo trong khi ghi hình bạn, khiến việc phát hiện trở nên khó khăn hơn.
5. Kiểm Tra Các Chương Trình Đã Cài Đặt
Thông thường, phần mềm giám sát ngụy trang thành một ứng dụng vô hại hoặc ít được biết đến, với hy vọng hòa nhập vào các chương trình hợp pháp. Các ứng dụng này thậm chí có thể cài đặt các ứng dụng bổ sung trong nền mà bạn không hề hay biết. Đó là lý do tại sao việc định kỳ rà soát tất cả phần mềm đã cài đặt trên laptop của bạn là điều cần thiết, đặc biệt nếu bạn nghi ngờ thiết bị của mình có thể đã bị can thiệp.
Trên Windows 11, mở Settings (Cài đặt) và điều hướng đến Apps (Ứng dụng) > Installed apps (Ứng dụng đã cài đặt) để xem danh sách các ứng dụng của bạn.
Trên macOS, mở thư mục Applications (Ứng dụng) hoặc điều hướng đến System Settings (Cài đặt hệ thống) > General (Chung) > Storage (Dung lượng lưu trữ) > Applications (Ứng dụng) để có cái nhìn tổng quan tương tự.
Hãy xem kỹ từng ứng dụng trong danh sách và tìm bất kỳ thứ gì có vẻ lạ, có tên chung chung hoặc được cài đặt gần đây mà bạn không hề hay biết. Nếu bạn không chắc chắn về một ứng dụng cụ thể, một tìm kiếm trực tuyến đơn giản về tên, nhà phát triển, chức năng hoặc đánh giá của nó có thể giúp xác định tính hợp pháp của nó.
6. Rà Soát Các Chương Trình Khởi Động Cùng Hệ Thống
Nhiều loại phần mềm giám sát được thiết kế để tự động khởi chạy khi bạn bật laptop, để chúng có thể bắt đầu thu thập dữ liệu ngay lập tức mà không thu hút sự chú ý. Điều này cũng phổ biến đối với phần mềm giám sát nhân viên.
Do đó, việc rà soát các chương trình khởi động cùng hệ thống là một cách thông minh để khám phá các công cụ ẩn đang chạy ngầm. Trên Windows 11, nhấn tổ hợp phím Ctrl + Shift + Esc để mở Task Manager (Trình quản lý tác vụ), sau đó nhấp vào Startup apps (Ứng dụng khởi động) trong thanh bên trái. Thao tác này sẽ hiển thị danh sách tất cả các chương trình được thiết lập để khởi chạy khi hệ thống của bạn khởi động.
Màn hình quản lý tác vụ hiển thị danh sách các ứng dụng khởi động tự động trong Windows 11
Trên macOS, đi tới System Settings (Cài đặt hệ thống) > General (Chung) > Login Items & Extensions (Mục đăng nhập & Tiện ích mở rộng) để xem danh sách tương tự.
7. Kiểm Tra Hoạt Động Mạng
Một tính năng độc đáo của phần mềm giám sát là nó thường gửi dữ liệu trở lại cho chủ sở hữu, cho dù đó là thao tác bàn phím, ảnh chụp màn hình, ghi âm hoặc nhật ký hoạt động của bạn. Điều này có nghĩa là nó sẽ thường xuyên sử dụng kết nối internet của bạn ngay cả khi bạn không làm gì trực tuyến.
Do đó, việc kiểm tra hoạt động mạng của laptop có thể giúp bạn phát hiện bất kỳ hoạt động truyền dữ liệu bất thường nào cho thấy có phần mềm gián điệp.
Trên Windows, tìm kiếm Resource Monitor (Giám sát tài nguyên) và chọn nó từ kết quả tìm kiếm. Khi mở, chọn tab Network (Mạng) để xem phân tích chi tiết về mức sử dụng mạng của bạn.
Giao diện Resource Monitor trên Windows 11 hiển thị chi tiết mức sử dụng mạng bởi các tiến trình
Trên macOS, mở Activity Monitor (Giám sát hoạt động) và nhấp vào tab Network (Mạng).
Giao diện Activity Monitor trên macOS với tab Mạng hiển thị lưu lượng truy cập mạng
Khi xem mức sử dụng mạng, hãy tìm các tiến trình hoặc ứng dụng lạ liên tục gửi hoặc nhận dữ liệu trong nền. Sự tăng đột biến thường xuyên, không giải thích được về mức sử dụng mạng có thể là một dấu hiệu đáng báo động. Ngoài Resource Monitor và Activity Monitor, bạn có thể sử dụng các công cụ của bên thứ ba để giám sát hoạt động mạng. Trên Windows, bạn có thể sử dụng GlassWire hoặc NetBalancer. Trên macOS, LuLu là một lựa chọn tuyệt vời.
Nếu bạn lo ngại rằng ai đó đang theo dõi máy tính của mình nhưng không thấy bất kỳ dấu hiệu rõ ràng nào, hãy rà soát hệ thống để tìm các ứng dụng lạ, kiểm tra lưu lượng mạng của bạn và xem xét các chương trình khởi động cùng hệ thống và tiện ích mở rộng trình duyệt của bạn. Cách tiếp cận tốt nhất là bắt đầu với các phương pháp dễ dàng và dần chuyển sang các kỹ thuật nâng cao hơn. Đừng quên theo dõi thuthuatdidong.net để cập nhật thêm các kiến thức hữu ích về bảo mật công nghệ nhé!
