Trong thời đại số hóa, quyền riêng tư trên các thiết bị công nghệ cá nhân đang trở thành mối quan tâm hàng đầu. Khác với xu hướng phổ biến, trong hơn một thập kỷ qua, tôi đã tập trung tìm kiếm và sử dụng những chiếc laptop được thiết kế để ưu tiên quyền riêng tư ngay từ ban đầu, thay vì các dòng máy phổ thông từ những thương hiệu lớn. Điều này không chỉ mang lại sự an tâm về dữ liệu cá nhân mà còn mở ra một thế giới công nghệ hoàn toàn khác biệt, nơi người dùng là chủ thể.
Thực trạng về quyền riêng tư trên Laptop Phổ Biến
Hầu hết laptop trên thị trường hiện nay đều được cài đặt sẵn một trong ba hệ điều hành quen thuộc: Microsoft Windows, Apple macOS hoặc Google ChromeOS. Mặc dù mỗi hệ điều hành này cung cấp các mức độ bảo mật khác nhau, nhưng không có lựa chọn nào thực sự đảm bảo quyền riêng tư tuyệt đối.
ChromeOS khuyến khích người dùng thực hiện hầu hết các tác vụ trên nền tảng đám mây, đồng nghĩa với việc mọi hoạt động của bạn đều có thể bị theo dõi. Microsoft thậm chí còn tích hợp quảng cáo trực tiếp vào giao diện desktop của Windows, bên cạnh các cơ chế theo dõi người dùng. Apple, tuy được đánh giá là tốt hơn so với hai đối thủ còn lại, nhưng với macOS, người dùng vẫn phải đặc biệt chú ý đến các cài đặt mặc định. Nếu bạn không bật mã hóa, Apple vẫn có khả năng truy cập vào bất kỳ tệp nào bạn lưu trữ trên iCloud.
Menu Start Windows trên laptop Dell XPS 13 Plus cho thấy các ứng dụng được đề xuất, minh họa vấn đề quảng cáo và theo dõi người dùng trên hệ điều hành này.
Giải pháp: Laptop với Hệ điều hành Mã nguồn mở (Linux)
Để sở hữu một chiếc máy tính thực sự bảo vệ quyền riêng tư, bạn cần tìm đến những thiết bị được cài đặt sẵn hệ điều hành mã nguồn mở và miễn phí. Linux là lựa chọn phổ biến nhất và cũng là hệ điều hành mà tôi đã tin dùng trên mọi chiếc laptop của mình suốt hơn 10 năm qua.
Đa số người dùng Linux thường tự cài đặt hệ điều hành này lên phần cứng hiện có của họ, đây là phương án tiết kiệm chi phí nhất và là một trong những ưu điểm nổi bật của Linux. Tuy nhiên, qua nhiều năm, tôi đã lựa chọn mua nhiều chiếc laptop đã được cài đặt sẵn Linux. Với một chiếc laptop Linux, bạn được trao quyền sở hữu hoàn toàn mã nguồn trên máy. Bạn cũng không cần đăng nhập vào bất kỳ tài khoản trực tuyến nào để bắt đầu sử dụng máy tính hoặc tải xuống chương trình từ các kho ứng dụng Linux đa dạng. Điều này góp phần quan trọng vào việc tăng cường quyền riêng tư máy tính cá nhân.
Laptop System76 Pangolin với logo chim cánh cụt đặc trưng của Linux, biểu tượng cho lựa chọn máy tính chú trọng quyền riêng tư và hệ điều hành mã nguồn mở.
Những Chiếc Laptop Linux Tôi Đã Trải Nghiệm Qua Hơn Một Thập Kỷ
Trong hành trình tìm kiếm sự tối ưu về quyền riêng tư, tôi đã có cơ hội trải nghiệm nhiều mẫu laptop Linux khác nhau từ các nhà sản xuất chuyên biệt.
System76: Khởi đầu tin cậy
Chiếc laptop Linux đầu tiên của tôi đến từ System76, một công ty có trụ sở tại Denver, Colorado. Mặc dù không còn nhớ chính xác model cụ thể vì đã khoảng một thập kỷ trôi qua, nhưng nó có nhiều điểm tương đồng với mẫu Gazelle được đánh giá vào năm 2012. System76 là một trong những nhà sản xuất tiên phong trong việc cung cấp phần cứng tương thích hoàn hảo với Linux.
Purism Librem 13: Tiên phong với “Kill Switch”
Vài năm sau, tôi tiếp tục hành trình tìm kiếm laptop bảo mật với chiếc máy thứ hai từ Purism. Đây là một công ty chuyên nhấn mạnh vào các tính năng bảo mật và quyền riêng tư. Máy tính của họ được cài đặt PureOS, một trong số ít các bản phân phối Linux được Quỹ Phần mềm Tự do (Free Software Foundation) chứng nhận vì chứa 100% mã nguồn tự do. Tôi đã mua mẫu Librem 13 inch. Vào thời điểm đó, những chiếc máy tính này nổi bật với các công tắc ngắt vật lý (kill switch) cho phép cắt nguồn hoàn toàn microphone, internet và webcam, ngăn chặn mọi hình thức theo dõi từ bên ngoài.
Chiếc laptop Purism Librem đặt trên nền đất gần xe cơ giới, thể hiện thiết kế bền bỉ và tính di động của dòng máy tính bảo mật cao với các công tắc ngắt vật lý.
Laptop with Linux (Clevo): Đơn giản và thuần túy
Tiếp theo, tôi thử một chiếc laptop Clevo 14 inch đơn giản từ trang web Laptop with Linux – đúng như tên gọi của nó. Laptop with Linux cung cấp máy tính không có bất kỳ logo thương hiệu nào, điều này rất phù hợp với triết lý của tôi về sự đơn giản và thuần túy.
Laptop Clevo không thương hiệu đặt cạnh một chiếc xe đạp điện, minh họa thiết kế tối giản và tập trung vào chức năng của dòng máy tính được cung cấp bởi Laptop with Linux.
Star Labs StarLite Mk IV: Máy tùy chỉnh nhỏ gọn
Chiếc Star Labs StarLite Mk IV nhỏ gọn là mẫu máy gần đây nhất mà tôi đã mua. Giống như Purism 13, nó là một cỗ máy được xây dựng tùy chỉnh chứ không phải từ các mẫu laptop sẵn có. Tôi đã chọn cài đặt Fedora Linux trên chiếc máy này.
Màn hình hiển thị Fedora Silverblue trên laptop Star Labs StarLite Mk IV, cho thấy giao diện người dùng sạch sẽ của hệ điều hành Linux được tối ưu cho quyền riêng tư và hiệu suất.
Hối Tiếc Có Đến Từ Trải Nghiệm Laptop Linux?
Việc mua một chiếc laptop được thiết kế riêng cho Linux đảm bảo rằng nó sẽ hoạt động tốt với hệ điều hành này. Ngay cả khi tôi xóa hệ điều hành Linux mặc định, tôi có thể cài đặt một phiên bản khác với gần như chắc chắn rằng nó sẽ tương thích. Mua một chiếc máy tính đi kèm Linux cũng là cách ủng hộ các công ty đầu tư vào hệ sinh thái Linux.
Tuy nhiên, vì laptop Linux là một thị trường ngách, chúng thường có giá cao hơn. Một chiếc laptop Linux hầu như luôn đắt hơn một chiếc máy có cấu hình tương tự từ các thương hiệu đa quốc gia như Dell hay ASUS.
Purism Librem 13 là chiếc laptop Linux duy nhất mà tôi cảm thấy hối tiếc. Đây là một chiếc laptop có giá đắt hơn cả MacBook Pro nhưng lại không thể cạnh tranh về hiệu năng hay thời lượng pin. Tôi thích khung kim loại và thiết kế màu đen bóng bẩy của máy, nhưng bản lề đã bị nứt trong vòng chưa đầy hai năm, và Purism từ chối thay thế ngay cả khi tôi đồng ý trả phí. Sau chỉ hơn một năm rưỡi sử dụng một trong những chiếc laptop đắt nhất mà tôi từng mua, tôi buộc phải sắm một chiếc máy mới. Tôi đã không mua thêm chiếc laptop Librem nào khác kể từ đó, cũng như không mua bất kỳ sản phẩm nào khác của Purism.
Quyền Riêng Tư Thực Sự Nằm Ở Đâu?
Những chiếc laptop này chắc chắn cải thiện quyền riêng tư của bạn, nhưng mức độ riêng tư cuối cùng vẫn phụ thuộc vào những lựa chọn cá nhân của bạn. Nếu bạn mua một trong những chiếc máy này nhưng ngay lập tức cài đặt Google Chrome và đăng nhập vào tài khoản Google, bạn vẫn đang cung cấp cho Google (và mọi trang web khác) lượng thông tin tương tự như khi bạn là người dùng Windows. Mua một chiếc laptop Linux không khiến bạn trở nên vô hình.
Tuy nhiên, quyền riêng tư mà Linux mang lại là điều hữu hình. Bạn có thể cài đặt bất kỳ ứng dụng nào bạn muốn mà không ai có thể ghi lại. Mức độ riêng tư cao đến nỗi các dự án Linux thường gặp khó khăn trong việc ước tính số lượng người dùng của họ, vì cả hệ điều hành lẫn ứng dụng đều không yêu cầu tài khoản người dùng và thường không đi kèm với bất kỳ cơ chế thu thập dữ liệu (telemetry) nào. Với một chiếc máy tính Linux, cho đến khi bạn mở trình duyệt web, mọi thứ bạn làm trên máy tính của mình đều là riêng tư.
Kết luận:
Việc lựa chọn một chiếc laptop Linux là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền riêng tư cá nhân và kiểm soát dữ liệu của bạn trong môi trường số. Dù có những đánh đổi về chi phí hoặc hiệu năng ở một số dòng máy chuyên biệt, lợi ích về bảo mật máy tính và quyền tự do mà hệ điều hành mã nguồn mở mang lại là không thể phủ nhận. Hãy nhớ rằng, công nghệ chỉ là công cụ; ý thức và thói quen sử dụng của chính bạn mới là yếu tố quyết định cuối cùng về mức độ riêng tư thực sự. Hãy cân nhắc kỹ lưỡng và đưa ra lựa chọn phù hợp nhất với nhu cầu bảo mật của mình. Đừng quên theo dõi Thuthuatdidong.net để cập nhật thêm nhiều thông tin và hướng dẫn hữu ích về công nghệ và quyền riêng tư!
