Nếu bạn thường xuyên rơi vào tình trạng đọc xong rồi quên gần như ngay lập tức, việc xây dựng một hệ thống quản lý kiến thức cá nhân (PKM) có thể là chìa khóa để bạn cuối cùng cũng ghi nhớ và ứng dụng được những gì mình học. Tại thuthuatdidong.net, chúng tôi sẽ chia sẻ cách bạn có thể biến điều này thành hiện thực, giúp bạn định vị và khai thác tối đa kho tàng tri thức của mình.
Hệ Thống Quản Lý Kiến Thức Cá Nhân (PKM) Hợp Nhất Thông Tin Như Thế Nào?
Trước khi xây dựng một hệ thống quản lý kiến thức cá nhân (PKM) bài bản, tôi thường gặp phải vấn đề thông tin bị phân tán. Mọi thứ tôi đọc đều nằm rải rác ở nhiều nơi khác nhau: các đoạn highlight sách trong Apple Books, bài viết đã lưu bị chôn vùi trong Pocket, ghi chú bài giảng thất lạc trong sổ tay, và những ý tưởng thoáng qua thì nằm rải rác trong bất kỳ ứng dụng ghi chú nào tôi đang dùng trên điện thoại.
Tình trạng này thực sự rất áp lực và mất thời gian mỗi khi tôi cần tìm lại một điều gì đó đã đọc. Một trong những lợi ích chính mà hệ thống PKM mang lại để giúp bạn ghi nhớ nhiều hơn từ mỗi cuốn sách bạn đọc là khả năng tập trung hóa tất cả thông tin vào một nơi duy nhất.
Giao diện Logseq hiển thị văn bản được tô sáng trong hệ thống quản lý kiến thức cá nhân
Thay vì để các mảnh thông tin nằm rải rác trên nhiều nguồn khác nhau như sách giấy hay các ứng dụng ghi chú, tôi sử dụng Logseq làm trung tâm kiến thức tập trung của mình. Giờ đây, các đoạn highlight sách, ghi chú và cả những ý tưởng thoáng qua đều được đưa vào một nơi duy nhất.
Tuy nhiên, công cụ năng suất bạn chọn không quan trọng bằng hệ thống bạn xây dựng và cách bạn tổ chức nó. Dù bạn ưa thích Logseq, Obsidian, Notion hay thậm chí là một cuốn sổ tay vật lý, điều cốt yếu là tạo ra một cấu trúc phù hợp với bản thân—một cấu trúc giúp bạn dễ dàng thu thập, kết nối và truy xuất thông tin khi cần.
Tương Tác Chủ Động Với Tài Liệu Đã Đọc
Để học nhanh hơn và ghi nhớ thông tin tốt hơn, việc tương tác chủ động với tài liệu là vô cùng quan trọng. Đơn thuần đọc một cuốn sách là chưa đủ, bạn phải hoàn toàn tham gia vào quá trình học hỏi.
Sách "Getting Things Done" trên ứng dụng Apple Books minh họa việc ghi chú khi đọc
Một cách để làm điều này là tô sáng (highlight) các đoạn văn quan trọng khi bạn đọc. Việc này giúp bạn tập trung vào thông tin cốt lõi và dễ dàng xem lại sau này. Bạn cũng nên ghi chú trong khi đọc và sử dụng từ ngữ của riêng mình. Điều này không chỉ giúp ghi nhớ thông tin mà còn buộc bạn phải xử lý và hiểu sâu hơn về tài liệu.
Kỹ thuật tiếp theo mà tôi đã áp dụng là tóm tắt toàn bộ các chương hoặc các phần. Sau khi hoàn thành một chương, tôi sẽ viết một bản tóm tắt các ý chính và những điểm rút ra quan trọng. Điều này cho phép tôi xem lại thông tin quan trọng một cách nhanh chóng và dễ dàng, đặc biệt khi chuẩn bị cho các kỳ thi hoặc dự án.
Liên Kết Hai Chiều (Bi-Directional Linking) Để Kết Nối Sâu Hơn
Một trong những tính năng hữu ích nhất mà bạn sẽ tìm thấy trong nhiều ứng dụng quản lý kiến thức cá nhân là liên kết hai chiều (bi-directional linking). Đây về cơ bản là một cách để tạo ra mối quan hệ hai chiều giữa các ghi chú của bạn. Thay vì chỉ lưu trữ thông tin trong các kho chứa riêng lẻ, liên kết hai chiều cho phép bạn dệt một mạng lưới các ý tưởng được kết nối, giúp hiểu sâu hơn và dễ dàng tìm kiếm thông tin.
Trang ghi chú về kỹ thuật Pomodoro trong Logseq, minh họa liên kết hai chiều trong PKM
Tôi sử dụng Logseq để ghi chú và tổ chức ghi chú từ sách và file PDF. Khi ghi chú trong Logseq, tôi có thể liên kết một trang với một trang khác bằng cách sử dụng dấu ngoặc kép [[ ]]
và gõ tên trang. Thao tác này sẽ tạo ra một liên kết cho phép tôi dễ dàng chuyển đổi qua lại giữa các trang để xây dựng các kết nối.
Ví dụ, giả sử tôi đang đọc một bài viết về các phương pháp năng suất thiết yếu đáng biết và bắt gặp Kỹ thuật Pomodoro. Tôi có thể tóm tắt điều này trên một trang trong Logseq và gắn thẻ với một tham chiếu [[Năng suất]]
. Sau đó, khi đọc một bài viết khác về kỹ thuật quản lý thời gian (time blocking), tôi có thể tạo trang riêng cho nó và sử dụng cùng thẻ [[Năng suất]]
. Bằng cách này, Logseq sẽ kết nối hai khái niệm liên quan—Kỹ thuật Pomodoro và kỹ thuật time blocking—giúp tôi dễ dàng nhận thấy mối liên hệ giữa chúng.
Chức năng biểu đồ (graph view) của Logseq thể hiện mạng lưới liên kết các ý tưởng về năng suất
Liên kết các ghi chú liên quan với nhau có thể khơi gợi những hiểu biết sâu sắc và sự thấu hiểu sâu hơn về cách các khái niệm này liên hệ với nhau. Khi mạng lưới ghi chú được liên kết của bạn phát triển, độ sâu hiểu biết của bạn cũng tăng lên, giúp bạn dễ dàng ghi nhớ các khái niệm chính, nhìn thấy các mối liên hệ và cuối cùng là sử dụng thông tin hiệu quả hơn.
Lên Lịch Các Buổi Đọc Lại (Read-It-Later) Và Xem Xét
Các ứng dụng đọc lại (read-it-later apps) giúp bạn xem lại các bài viết thú vị khi có nhiều thời gian hơn. Tôi sử dụng Readwise để nhập và đồng bộ hóa các đoạn highlight từ nhiều nguồn khác nhau với Logseq, cho phép tôi có một nơi tập trung cho tất cả các ghi chú và highlight của mình. Tuy nhiên, bạn vẫn cần lên lịch thời gian để xem lại các mục đã lưu.
Plugin Readwise tích hợp trong Logseq giúp đồng bộ hóa các đoạn highlight đã đọc
Tôi đã thiết lập các buổi xem lại vào cuối tuần. Điều này giúp tôi khám phá các ý tưởng và suy nghĩ mà tôi đã thu thập được theo thời gian trong hệ thống PKM của mình. Tôi sử dụng các buổi xem lại này để làm mới trí nhớ, tìm kiếm các mối liên hệ giữa các ý tưởng, sắp xếp lại ghi chú và xóa bỏ thông tin không còn cần thiết.
Bạn có thể lên lịch xem lại theo nhu cầu và sở thích của mình. Một số người thích xem lại hàng ngày, trong khi những người khác có thể chọn các buổi hàng tuần hoặc hai tuần một lần. Mục tiêu là thường xuyên xem lại các ghi chú của bạn để củng cố việc học và giữ thông tin luôn mới mẻ, vì bộ não của chúng ta tự nhiên quên mọi thứ theo thời gian.
Tìm Cơ Hội Ứng Dụng Các Kiến Thức Đã Thu Nạp
Một hệ thống quản lý kiến thức cá nhân (PKM) không chỉ đơn thuần là một tủ hồ sơ kỹ thuật số để lưu trữ thông tin, mà còn là một công cụ giúp bạn sử dụng thông tin một cách hiệu quả. Nếu bạn chỉ sử dụng hệ thống PKM của mình để lưu trữ, bạn chưa khai thác hết tiềm năng của nó.
Nhưng khi bạn sử dụng kiến thức đã thu được theo những cách thực tế, có ý nghĩa, nó sẽ trở thành một công cụ thiết yếu mang lại lợi ích cho cuộc sống hàng ngày và công việc của bạn. Chìa khóa để nội hóa những gì bạn đã học là chủ động áp dụng nó. Một trong những cách tốt nhất để đạt được điều này là chọn và đọc những cuốn sách liên quan đến nhu cầu hoặc mục tiêu hiện tại của bạn. Khi bạn tập trung vào các mục tiêu cụ thể, bạn có thể ưu tiên việc học tập tác động trực tiếp đến sự phát triển của mình. Một khi bạn đã nắm bắt được những kiến thức đó, đừng để chúng nằm yên trong hệ thống PKM của bạn, mà hãy tìm cách áp dụng chúng vào cuộc sống hàng ngày.
Một cách khác để thực hành những gì bạn đã thu thập được trong hệ thống của mình là dạy hoặc chia sẻ thông tin với người khác. Giải thích những gì bạn học bằng từ ngữ của riêng mình buộc bạn phải hiểu nó tốt hơn. Dù bạn đang viết một bài đăng trên blog, thảo luận một ý tưởng với một người bạn hay cố vấn cho ai đó, việc dạy học là một trong những cách hiệu quả nhất để củng cố kiến thức.
Hệ thống quản lý kiến thức cá nhân giúp tạo ra các mối liên hệ giữa các ý tưởng, làm sâu sắc thêm hiểu biết của bạn và chủ động áp dụng những gì bạn đã học vào cuộc sống hàng ngày. Bằng cách tích cực sử dụng và xem lại những kiến thức được lưu trữ trong hệ thống PKM của mình, bạn biến nó thành một nguồn tài nguyên thực tế mà bạn có thể áp dụng để đưa ra các quyết định thông minh hơn, giải quyết vấn đề và đạt được mục tiêu của mình.