Trong cuộc sống hiện đại, việc đối mặt với sự trì hoãn có thể làm chệch hướng mọi kế hoạch và mục tiêu cá nhân. May mắn thay, sự ra đời của các ứng dụng tự cải thiện bản thân hứa hẹn mang đến một giải pháp hiệu quả để chống lại thói quen này, giúp chúng ta trở nên năng suất hơn, tập trung hơn và quản lý cuộc sống tốt hơn. Tuy nhiên, qua trải nghiệm thực tế trong một tháng, tôi nhận ra rằng con đường đến với sự “khai sáng kỹ thuật số” không hề suôn sẻ như những lời quảng cáo. Thực tế, những ứng dụng được thiết kế để “giúp đỡ” này lại tiềm ẩn nhiều nhược điểm bất ngờ, từ việc đơn giản hóa quá mức các nhiệm vụ cho đến những lo ngại nghiêm trọng về quyền riêng tư dữ liệu.
1. Bẫy “Đơn Giản Hóa” Quá Mức
Một trong những vấn đề lớn nhất với các ứng dụng tự cải thiện bản thân là việc đơn giản hóa những nhiệm vụ vốn đã rất cơ bản. Lấy ví dụ, trong một tháng trải nghiệm với Finch – một ứng dụng được thiết kế để chăm sóc sức khỏe tinh thần và năng suất, tôi đã dành cả tuần đầu tiên chỉ để đánh dấu hoàn thành các nhiệm vụ như đánh răng, uống nước và rửa mặt. Đây là những hoạt động mà hầu hết người trưởng thành đều làm trong vòng 20 phút sau khi thức dậy, và việc hoàn thành chúng không hề cải thiện đáng kể ngày làm việc của tôi.
Ứng dụng cho phép người dùng thêm các mục tiêu cá nhân, nhưng phần lớn các hoạt động có giá trị thực sự trên Finch đều bị khóa sau tường phí. Nếu tôi chỉ muốn một ứng dụng miễn phí để nhắc nhở mình thức dậy và đánh răng, thì ứng dụng báo thức trên điện thoại đã làm rất tốt điều đó rồi.
Các nhiệm vụ được đơn giản hóa quá mức này thường đi kèm với những âm thanh vui tươi không cần thiết, tiếng chuông thông báo và cửa sổ bật lên (pop-up) – tất cả đều nhằm mục đích làm cho cuộc sống bớt căng thẳng hơn. Tuy nhiên, trong quá trình đó, ứng dụng lại vô tình đơn giản hóa quá mức gần như mọi khía cạnh trong ngày của bạn ngay từ đầu, đòi hỏi một lượng lớn thời gian thiết lập để nó hoạt động theo đúng ý muốn.
Các nhiệm vụ hàng ngày trên ứng dụng Finch
Menu thêm nhiệm vụ trên ứng dụng Finch
Tiền đề của việc này là ứng dụng cố gắng không tạo gánh nặng cho người dùng, biến mọi thứ trở nên đơn giản và vui vẻ. Tuy nhiên, một số nhiệm vụ lại đòi hỏi một mức độ nghiêm túc nhất định, đặc biệt là trong công việc hoặc học tập. Việc sử dụng một ứng dụng để cải thiện sự nhất quán trong công việc hoặc học tập mà lại phát ra những âm thanh vui nhộn như đồ chơi yêu thích của trẻ nhỏ có lẽ không phải là cách tiếp cận phù hợp.
2. Sự Rắc Rối Trong Thiết Lập và Tùy Chỉnh
Nói về thiết lập, việc đảm bảo các ứng dụng tự cải thiện bản thân này hoạt động đúng theo ý muốn và giúp bạn đi đúng hướng có thể tốn một lượng công sức đáng ngạc nhiên. Bản thân tôi là một chuyên gia an ninh mạng và nhà phát triển web, hàng ngày phải xử lý các mẫu phần mềm độc hại và hàng trăm dòng mã, vậy mà tôi đôi khi vẫn gặp khó khăn trong việc tìm ra nơi các nhà phát triển ẩn chứa các cài đặt hoặc tính năng nhất định.
Habitica là một ví dụ điển hình. Mục tiêu cơ bản của ứng dụng này là biến các nhiệm vụ của bạn thành một trò chơi. Bạn sẽ đạt được tiến bộ trong trò chơi và nhận được vật phẩm bằng cách hoàn thành các nhiệm vụ trong thế giới thực. Nghe có vẻ đơn giản phải không? Nhưng bạn sẽ gặp rất nhiều khó khăn khi cố gắng lấy một lọ thuốc ấp trứng, cho thú cưng ăn, mua thiết bị, hoặc tìm hiểu cách hoạt động của tiền tệ trong ứng dụng.
Giao dịch nhỏ (microtransactions) trong ứng dụng Habitica
Ngoài ra, bạn còn thấy các giao dịch nhỏ (microtransactions) tương tự như trong các trò chơi điện tử. Trong khi Finch tiếp cận có trách nhiệm hơn bằng cách sử dụng mô hình thuê bao trả phí để truy cập các tính năng hữu ích hơn của ứng dụng, thì Habitica lại có các loại đá quý trong ứng dụng mà bạn có thể mua để nâng cấp ngoại hình. Đối với một người đang vật lộn với sự mất tập trung, điều đó dường như không phải là một ý tưởng hay. Các giao dịch nhỏ đã và đang phá hoại ngành công nghiệp trò chơi, tôi thà rằng chúng đừng xuất hiện trong các ứng dụng tự cải thiện bản thân.
Ngay cả khi bạn hiểu rõ mọi thứ mà ứng dụng đang cố gắng truyền đạt ngay từ đầu, việc phải tạo ra các nhiệm vụ phù hợp với yêu cầu cụ thể của bạn cũng là một rắc rối lớn. Không có một giải pháp chung nào ở đây, nhưng các ứng dụng có thể làm tốt hơn việc chỉ cung cấp các nhiệm vụ cơ bản như đánh răng và thức dậy theo mặc định.
3. Hiện Tượng “Bội Thực Thông Báo”
Một khía cạnh khác khá phản tác dụng của các ứng dụng tự cải thiện bản thân là tần suất thông báo quá dày đặc. Finch, chẳng hạn, gửi trung bình bốn thông báo mỗi ngày, thường là trong giờ làm việc, chỉ để nhắc tôi mở ứng dụng. Đối với một người đang cố gắng tập trung, đó thực sự là một sự phiền toái lớn.
Tôi hiểu rằng thông báo là cách duy nhất để ứng dụng tương tác với người dùng nếu họ không mở ứng dụng. Tuy nhiên, các nhà phát triển cần suy nghĩ kỹ hơn về nội dung thông báo thực tế. Việc bị gián đoạn công việc chỉ để xem ứng dụng tự cải thiện bản thân của tôi nói “Mình nhớ bạn chiêm chiếp” không hề tốt cho năng suất chút nào.
Thông báo hàng ngày từ ứng dụng Finch
Habitica làm tốt hơn ở điểm này, vì các thông báo của ứng dụng chủ yếu liên quan đến nhiệm vụ đang thực hiện. Tuy nhiên, thông báo của Habitica thường bị lẫn lộn giữa hàng loạt thông báo khác trên điện thoại của tôi, dẫn đến việc tôi không nhìn thấy thông báo (và do đó không được nhắc nhở về nhiệm vụ) cho đến khi quá muộn.
Nếu bạn đang sử dụng Android, bạn có thể tắt quyền thông báo hoặc thậm chí kiểm soát từng loại thông báo riêng lẻ từ cài đặt điện thoại. Mặc dù vậy, điều này lại bổ sung vào “núi” các cài đặt mà bạn đã phải vượt qua khi mới bắt đầu sử dụng các ứng dụng này.
4. Thiếu Vắng “Yếu Tố Con Người”
Tôi không phải là chuyên gia sức khỏe tâm thần, vì vậy tôi sẽ không bình luận về lợi ích y tế hay những hạn chế của việc sử dụng các ứng dụng này, nhưng rõ ràng có một yếu tố con người bị thiếu hụt ở đây. Giai điệu quá tích cực của Finch khiến tôi khó chịu, trong khi sự ám ảnh máy móc của Habitica về việc hoàn thành nhiệm vụ để tiến bộ trong trò chơi lại lấy đi tất cả niềm vui của việc game hóa nhiệm vụ thực sự.
Ứng dụng Finch hiển thị thú cưng của nó trên điện thoại
Dù thế nào đi nữa, những ứng dụng này bỏ qua yếu tố con người mà bạn sẽ có được khi thăm khám một chuyên gia sức khỏe tâm thần, hoặc một nhà trị liệu, hoặc đơn giản là nói chuyện với một người bạn. Đây có thể là sở thích cá nhân, nhưng tôi thấy việc trò chuyện với bạn bè tốt hơn là vật lộn với thú cưng tưởng tượng của Finch, dù nó có dễ thương đến mấy.
Sức khỏe tinh thần là một mối quan tâm nghiêm trọng, và lựa chọn tốt nhất là nói chuyện với một chuyên gia có thể giúp bạn giải quyết vấn đề và kê đơn thuốc phù hợp nếu cần. Các ứng dụng tự chăm sóc bản thân có thể giúp bạn ghi nhớ nhiệm vụ, nhưng việc tự chẩn đoán trên internet hoặc với sự trợ giúp của bất kỳ ứng dụng nào có thể gây hại nhiều hơn lợi.
5. Tiến Trình Ảo, Không Phản Ánh Thực Tế
Trong khi bạn có thể đạt được những chuỗi hoàn thành hàng tuần và được ứng dụng gán mác “siêu sao”, điều đó không nhất thiết phải tương đồng với tiến độ thực tế trong cuộc sống. Trên Finch, tôi đã đáp ứng tiêu chí hoạt động tối thiểu hàng ngày chỉ bằng cách thức dậy, đánh răng, rửa mặt và uống một ly nước. Giờ đây, ứng dụng nghĩ rằng tôi đang có một chuỗi thành tích ấn tượng, trong khi thực tế, tôi còn chưa bắt đầu ngày mới một cách đúng nghĩa.
Ứng dụng Habitica chạy trên điện thoại thông minh
Bạn có thể làm cho tiến độ trong ứng dụng song hành với tiến độ trong thế giới thực, nhưng bạn sẽ phải kiểm soát thủ công gần như mọi khía cạnh của ứng dụng cho việc đó. Thêm vào đó, ứng dụng không thể kiểm tra xem bạn đã hoàn thành nhiệm vụ hay chưa. Tất cả những gì nó cần là bạn nhấn một nút trên màn hình điện thoại — điều mà tôi đã làm nhiều lần chỉ để loại bỏ một thông báo hoặc để ứng dụng ngừng làm phiền tôi.
Bạn có thể đạt được tiến độ tương tự với những thứ đơn giản như Google Tasks hoặc Sticky Notes trên Windows. Google Tasks đặc biệt là một ứng dụng tuyệt vời để thiết lập danh sách việc cần làm và nhận lời nhắc đúng lúc, và nó không làm giảm đi tầm quan trọng của nhiệm vụ hay yêu cầu bạn “check-in” trừ khi thực sự cần thiết.
6. Mối Lo Ngại Về Quyền Riêng Tư Dữ Liệu
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, khi bạn sử dụng một ứng dụng tự chăm sóc bản thân, bạn đang cung cấp cho ứng dụng rất nhiều dữ liệu về chính mình và ít nhất là thói quen sử dụng điện thoại của bạn. Điều này gây ra một mối lo ngại lớn về quyền riêng tư, vì bất kỳ vi phạm dữ liệu nào cũng có thể cung cấp cho kẻ xâm nhập toàn bộ “bản thiết kế” cuộc sống của bạn.
Những ứng dụng này khuyến khích bạn thành thật và cởi mở, điều đó có nghĩa là bạn sẽ ghi lại những điều mình đang gặp khó khăn và những điều bạn muốn cải thiện về bản thân. Đó không phải là loại thông tin mà bạn muốn bị rò rỉ hoặc bán trên một diễn đàn web đen.
Một mối lo ngại khác ở đây là dữ liệu của bạn có thể bị bán cho các nhà môi giới dữ liệu và nhà quảng cáo để chạy các quảng cáo nhắm mục tiêu. Điều này không có gì mới, và gần như mọi ứng dụng trên điện thoại của bạn đều thu thập và gửi một số dữ liệu về bạn cho một nhà quảng cáo “mờ ám” nào đó.
Có một vài cách mà việc sử dụng điện thoại thông minh thực sự có thể cải thiện quyền riêng tư của bạn. Tuy nhiên, mức độ thông tin mà các ứng dụng tự chăm sóc bản thân có được khiến chúng trở nên hiệu quả hơn đối với các nhà quảng cáo, và do đó, là một mối lo ngại lớn hơn về quyền riêng tư đối với bạn.
Các ứng dụng tự chăm sóc bản thân mang đến rất nhiều lời hứa hẹn nhưng không nhất thiết phải thực hiện được chúng. Với tất cả những tuyên bố của mình, chúng có thể kết thúc bằng cách làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn. Mặt khác, nếu bạn muốn một ứng dụng nhắc nhở nhiệm vụ và giúp bạn sắp xếp cuộc sống, một ứng dụng danh sách việc cần làm đơn giản cũng đủ. Theo kinh nghiệm của tôi, cả hai đều đòi hỏi cùng một mức độ kỷ luật.
